Narodowe Święto Niepodległości

Święto Odzyskania Niepodległości to coroczne święto narodowe obchodzone w Polsce na pamiątkę wznowienia niezależności Polski w 1918 roku, po trzech zaborach trwających 123 lata (1795–1918). Ustanowione zostało to święto na mocy ustawy z 23 kwietnia 1937, a zniesione przez ustawę z 22 lipca 1945. Przywrócenie tej ważnej daty nastąpiło w 1989 roku w czasie. 

Znaczenie daty

Uzyskanie niepodległości przez Polskę było stopniowym procesem. Data 11 listopada została wybrana z powodu zbieżności wydarzeń w Polsce z końcem I wojny światowej, która została zakończona podpisaniem rozejmu w Compiègne 11 listopada 1918 roku, co oznaczało ostateczne zwycięstwo nad Niemcami. Na dzień przed tym wydarzeniem, Józef Piłsudski przybył do Warszawy. Jędrzej Moraczewski opisał to w swoich słowach.

Historia Święta Niepodległości

Od 1919 do 1936 roku, rocznice odzyskania niepodległości były obchodzone w Warszawie poprzez ceremonię o wojskowym charakterze. Zazwyczaj były one organizowane w pierwszą niedzielę po 11 listopada. W 1919 roku sytuacja nie sprzyjała organizacji uroczystości z okazji pierwszej rocznicy odzyskania niepodległości, jako że trwały wówczas walki graniczne. Pierwsze pełne obchody Święta Niepodległości odbyły się 14 listopada 1920 roku. W tym dniu Józef Piłsudski, będący zwycięskim Wodzem Naczelnym w wojnie polsko-bolszewickiej, został uhonorowany buławą marszałkowską.

Po Maju 1926, obchody rocznic stały się surowymi wojskowymi uroczystościami. Józef Piłsudski, jako prezes ministrów, 8 listopada tego samego roku, wprowadził wolny dzień dla urzędników państwowych. Od tego momentu, co roku Piłsudski odbywał przegląd oddziałów na placu Saskim w Warszawie, a następnie przegląda defiladę (ostatni raz miało to miejsce w 1934 roku). W 1928 roku plac Saski w stolicy został nazwany na cześć marszałka Józefa Piłsudskiego, a cztery lata później, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ogłosił ten dzień jako wolny od nauki. Dzięki rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z 29 października 1930 roku wprowadzono odznaczenie państwowe, Krzyż i Medal Niepodległości, dla osób, które czynnie przyczyniły się do niepodległości Polski.

Pomnik Lotnika w Warszawie został odsłonięty 11 listopada 1932 roku. Dopiero 23 kwietnia 1937 roku, Święto Niepodległości otrzymało status święta państwowego. Celem tego święta było połączenie odzyskania suwerenności państwowej z końcem I wojny światowej oraz upamiętnienie Józefa Piłsudskiego. Przed wybuchem II wojny światowej, święto państwowe obchodzone dwukrotnie, w 1937 i 1938 roku; w 1937 roku dodatkowo upamiętniono Józefa Sowińskiego odsłonięciem jego pomnika.

Okres okupacji niemieckiej (1939-1945) uniemożliwił otwarte obchodzenie polskich świąt państwowych. Ci, którzy próbowali konspiracyjnie organizować obchody 11 listopada, ryzykowali surowe represje. Mimo to starano się utrzymać pamięć o Święcie Niepodległości.

W okresie poprzedzającym 11 listopada na ścianach, płotach i chodnikach można było zobaczyć plakaty, broszury oraz napisy „Polska żyje”, „Polska zatriumfuje”, „Polska walczy”, „Jeszcze Polska nie zginęła”, „11 XI 1918” itd., a od 1942 roku znak Polski Walczącej. Pomniki były często dekorowane kwiatami i flagami w narodowych barwach biało-czerwonych, a na miejscach o szczególnym znaczeniu narodowym umieszczono flagę narodową. W konspiracyjnej prasie, szczególnie w „Biuletynie Informacyjnym” Armii Krajowej, publikowano artykuły przypominające o Święcie Niepodległości.

W 1945 roku, 22 lipca ustanowiono Narodowe Święto Odrodzenia Polski, upamiętniając tym samym ogłoszenie Manifestu PKWN. W tym samym czasie, święto Niepodległości zostało zlikwidowane. Główne uroczystości związane z pięćdziesiątą rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku miały miejsce w Lublinie 7 listopada 1968 roku. Premier J. Cyrankiewicz wygłosił z tej okazji mowę. Podczas PRL, niezależne grupy, w tym te inspirowane ideologią Piłsudskiego, organizowały uroczystości upamiętniające 11 listopada, rocznicę odzyskania niepodległości, mimo że były one zakazane. Ci, którzy uczestniczyli w tych wydarzeniach, nierzadko byli narażeni na represje ze strony ówczesnej władzy państwowej. Okres 1980-1981 był nieco odmienny, kiedy to działająca wówczas legalnie „Solidarność” silnie odwoływała się do tradycji niepodległościowych, co w rezultacie przyczyniło się do odnowienia na większą skalę społeczną obchodów Święta Niepodległości.

W czasach osiemdziesiątych, podczas Narodowego Dnia Niepodległości, reprezentanci rządu złożyli wieniec kwiatów przy Grobie Nieznanego Żołnierza. W tym samym czasie, grupy opozycyjne, niezależnie od rządu, prowadziły własne uroczystości w kolejnych latach.

Dzień Niepodległości, świętowanie 11 listopada, został przywrócony przez Sejm PRL za pomocą ustawy z 15 lutego 1989 roku, znanej jako „Narodowe Święto Niepodległości”. Sejm podjął decyzję 11 listopada 1997 roku, która mówiła, m.in. Ta doniosła rocznica skłania nas do głębokiej refleksji nad tym półwieczem, kiedy to pragnienia wolności i demokracji Polaków były tłumione przez najeźdźców hitlerowskich i sowieckich, a później — obcą dla naszej tradycji — władzę komunistyczną podległą Związkowi Radzieckiemu.

Obecnie, główne uroczystości z okazji Święta Niepodległości, z udziałem najważniejszych urzędników państwowych, odbywają się w Warszawie na placu marsz. Józefa Piłsudskiego, przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Dodatkowe formy świętowania to: Bieg Niepodległości, który jest organizowany w stolicy od 1989 roku, Koncert Niepodległości, który odbywa się w Muzeum Powstania Warszawskiego od 2009 roku, oraz różnego rodzaju wykłady, inscenizacje historyczne, koncerty patriotyczne i marsze ulicami miast, takie jak Marsz Niepodległości w Warszawie, Marsz Patriotów i Radosna Parada Niepodległości we Wrocławiu, czy Parada Niepodległości w Gdańsku.

W 2018 roku odbyły się uroczystości z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.

Sprawdź również: Jan Paweł II – cytaty.

Ustawodawstwo i zmiany prawne

Narodowe Święto Niepodległości zostało oficjalnie ustanowione ustawą z dnia 23 kwietnia 1937 roku. W tym akcie prawnym 11 listopada został uznany za dzień upamiętniający odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, nowa władza komunistyczna zlikwidowała obchody tego święta. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oficjalne uroczystości zostały zastąpione obchodami Święta Odrodzenia Polski, przypadającego 22 lipca, co było związane z ideologią reżimu.

Dopiero wraz z przemianami ustrojowymi w 1989 roku, Narodowe Święto Niepodległości zostało przywrócone ustawą i uzyskało również status dnia wolnego od pracy, odzwierciedlając znaczenie tego dnia dla polskiej tożsamości narodowej.

Obchody w okresie okupacji i PRL

W czasie niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) obchodzenie 11 listopada było surowo zakazane. Mimo to, polskie organizacje konspiracyjne i społeczne organizowały potajemne uroczystości, które miały na celu podtrzymanie ducha niepodległości i narodowej tożsamości.

Podczas okupacji uczestnicy takich wydarzeń narażali się na represje ze strony władz okupacyjnych, a obchodzenie święta miało charakter nielegalny i bardzo ryzykowny.

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, od 1945 roku do końca lat 80., oficjalne obchody 11 listopada były zakazane. Zamiast nich propagandowo obchodzono Święto Odrodzenia Polski 22 lipca, które upamiętniało komunistyczne przejęcie władzy.

Mimo oficjalnego zakazu, w wielu miejscach w Polsce odbywały się nieformalne, często podziemne obchody 11 listopada, a ich uczestnicy byli często inwigilowani i represjonowani przez służby bezpieczeństwa.

Znaczenie daty 11 listopada

Data 11 listopada 1918 roku ma ogromne znaczenie symboliczne dla Polski. Tego dnia podpisano rozejm w Compiègne, który zakończył I wojnę światową. Dla Polski oznaczało to koniec trwającej ponad sto lat niewoli i zaborów.

Dzień przed tym wydarzeniem, 10 listopada, do Warszawy powrócił z Magdeburga Józef Piłsudski, który został uznany za symbol walki o niepodległość. Następnego dnia, 11 listopada, został mianowany Naczelnikiem Państwa, co oficjalnie rozpoczęło proces odbudowy suwerennej Polski.

Wydarzenia te łączą się z końcem I wojny światowej oraz odzyskaniem przez Polskę pełnej niezależności po 123 latach podziałów między Rosję, Prusy i Austrię.

Współczesne tradycje i obchody

Obecnie Narodowe Święto Niepodległości jest jednym z najważniejszych dni państwowych w Polsce. Charakter obchodów jest uroczysty i patriotyczny, a święto jest dniem wolnym od pracy.

Do najważniejszych elementów współczesnych obchodów należą:

• Parady wojskowe – w wielu miastach organizowane są defilady i pokazy sił zbrojnych.
• Uroczystości państwowe – odbywają się pod pomnikami, na placach i w instytucjach państwowych, często z udziałem najwyższych władz państwowych.
• Wywieszanie flag państwowych – obywatele mają obowiązek eksponowania flag narodowych na budynkach publicznych i prywatnych, co jest wyrazem patriotyzmu.
• Spotkania rodzinne i wydarzenia kulturalne – koncerty, wystawy, rekonstrukcje historyczne oraz spotkania poświęcone historii Polski.

Święto to jest także okazją do refleksji nad wartościami niepodległości, suwerenności i jedności narodowej.

Kluczowe daty i wydarzenia związane z Narodowym Świętem Niepodległości